Alicia maakt de balans op
De Internationale Dag tegen Racisme en Discriminatie van 21 maart en de Black History Month Belgium gedurende de maand maart herinneren ons eraan hoe belangrijk en noodzakelijk het is te blijven sensibiliseren wanneer het gaat om racisme, discriminatie , diversiteit en inclusie op alle vlakken van onze samenleving.
Hoe kunnen we ervoor zorgen dat alle levens tellen ? Dat iedereen zich gerespecteerd en gewaardeerd voelt ? Dat we ons meer bewust zijn van de vooroordelen en het onrecht dat vandaag de dag nog steeds heerst binnen onze samenleving ?
Laten we even teruggaan in de tijd.
De beweging Black Lives Matter (BLM) kwam in 2020 op in de Verenigde Staten, in een hun eigen historieke en politieke context.
In België werd de beweging opgepikt en deed op verschillende vlakken stof opwaaien. Waarom zou je een slogan gebruiken die het enkel over zwarte mensen heeft terwijl alle levens zouden moeten tellen ?
1. Doen alle huizen ertoe ?
De slogans All Lives Matter (ALM) of Humain Lives Matter vertrekken uiteraard vanuit de beste bedoelingen maar doen af van het licht dat we juist willen schijnen op die gemeenschap of bevolkingsgroep, in dit geval de zwarte gemeenschap, die dagelijks racisme ondergaat die andere bevolkingsgroepen of gemeenschappen die in onze witte westerse wereld leven niet ondergaan.
Het debat brengt de gemoederen in beweging juist omdat het ons raakt in het diepst van ons zijn, namelijk onze positie in de samenleving en, ten gevolge daarvan, de priviliges die daaraan verbonden zijn. In het kader van dit debat vind ik daarom deze definitie uiterst interessant : “Privilege isn’t about what you’ve gone through; it’s about what you haven’t had to go through” (Janaya Future Khan)
Etnisch profileren van de politie, intimidatie op straat of homofoob geweld in de publieke ruimte zijn duideijke tekenen dat de publieke ruimte verre van ‘normaal’ of neutraal is.
En dat terwijl geen enkele situatie normaal of neutraal is. Ieder van ons beleeft een andere werkelijkheid in functie van de referentiegroep waartoe je behoort en op basis van hoe deze referentiegroep gezien wordt in de maatschappij.
Het is daarom cruciaal om je eigen ‘normale’ ervaringen van een afstand en kritisch te kunnen bekijken om te beseffen dat anderen niet dezelfde realiteit hebben.
Black Lives Matter draait niet (alleen) om jullie.
Als burger en als leerkracht zou het belangrijk moeten zijn licht te kunnen schijnen op elke onderdrukte bevolkingsgroep in onze samenleving, discriminatie gelinkt aan een specifieke positie binnen de maatschappij (zwart zijn binnen een overwegend witte samenleving, vrouw zijn binnen een patriarchaal systeem, …) herkennen én erkennen, en hiertegen vechten tot het er niet meer is.
Mijn oplossing ligt allereerst in het luisteren naar hen die een andere realiteit beleven dan de joue. Geef hun een plaats in de media, binnen de publieke ruimte, binnen beleids- en machtsfuncties.
Stop met het banaliseren (en dus het minimaliseren) van hun lijden.
Geef legitimiteit aan hun woorden en hun daden.
Een dag de Internationale Dag tegen Racisme en Discriminatie en de Black History Month helpen mensen van kleur niet alleen zich te laten horen, plaats in te nemen die hun lang werd ontnomen en de legitimiteit op te eisen die we verdienen, maar ook om te sensibiliseren en licht te schijnen op de realiteit van anderen en de dagelijkse discriminatie binnen onze maatschappij. Bovendien helpt het ons allemaal onze blik en kennis te verruimen en een geschiedenis die we in eerste instantie niet of minder goed kennen te ontdekken en naar waarde te schatten.
2. Wat kan je doen als leerkracht?
Als leerkracht zijn we zoveel meer dan de stem die anderen iets bijbrengen : onze leerlingen kunnen ons zoveel leren. Soms moet je als leerkracht juist een stap opzij zetten om licht te schijnen op de verhalen van je leerlingen, hun geschiedenis en hun mening over de ongelijkheden die zo hardnekkig blijven bestaan.
Als leerkracht moeten we ons ervoor blijven inzetten dat hun geschiedenis onderwezen wordt in onze scholen, in onze lessen, zodat zij, en hun klasgenoten, weten waar ze vandaan komen. Dat hun cultuur en hun verhaal net zo waardevol en interessant zijn als dat wat standaard in de geschiedenisles aangeboden wordt.
Als leerkracht moeten we onze samenleving en onze instanties in vraag kunnen blijven stellen en blijven onderzoeken waarom discriminatie op bepaalde vlakken blijft bestaan.
De scholen waarin wij werken zijn vaak het resultaat van een watervalsysteem dat een deel van onze bevolking (vaak met socio-economisch kwetsbare en migratieachtergrond) samenbrengt en hen opleidt voor beroepen die binnen de samenleving vaak als minderwaardig beschouwd worden. Deze leerlingen hebben vanaf het begin af aan minder kansen om in beleids- of machtsfuncties terecht te komen en hun competenties worden vaak sterk geminimaliseerd.
Ons onderwijssyteem onderhoudt daarnaast nog sterk bepaalde codes, een waardesysteem overwegend gedeeld door witte mensen die toegang hebben tot aanzienlijke financiële, culturele, sociale en symbolische middelen. Laten we dit niet zien als een verwijt maar puur als een feit vanuit een socio-antropologisch standpunt.
Als leerkracht realiseren we niet altijd voldoende dat ook wij deel uitmaken van verschillende gepriviligieerde groepen. Het is onze plicht om hier in onze klassen en onze 50 lesminuten iets mee te doen. Het is onze plicht om onbehagen rond BLM te ontkrachten door onze leerlingen, onze familie, onze vrienden uit te leggen hoe belangrijk het is deze slogan trots en luidop uit te spreken. Hoe essentieel het is om op te komen voor het onrecht dat bepaalde bevolkingsgroepen aangedaan wordt. Buiten de schoolmuren maken onze leerlingen deel uit van sociale groepen die we niet of enkel binnen een negatieve context zien en waar we weinig gehoor aan geven. Het is aan ons hun een plaats te geven allereerst binnen onze klasmuren, daarna binnen onze eigen mindset en tot slot binnen de samenleving die wij samen met hen willen vormgeven.
Blijf leren, doe naslagwerk, informeer je. Wees bereid om het gesprek aan te gaan met je leerlingen. Breng het debat binnen in de je klas en maak echt een verschil.
De volgende socio-anthropologische literatuur raad ik daarom absoluut aan: Bourdieu & Passeron, Angela Davis, Beaud, Mirelle-Tsheusi Robert, Edouard Saïd, Nouria Ouali, et beaucoup .
Alicia is alumna van het Teach for Belgium-programma, mentor van onze deelnemers en trainer. Ter gelegenheid van de 10 jaar van Teach for Belgium faciliteerde zij, naast alumna Christina, de module ‘dekolonisatie van geest, taal en lespraktijken’ om scholen te sensibiliseren en te pleiten voor meer cultuur-sensitief onderwijs.
De module, volledig ontwikkeld door Christina, leerkracht geschiedenis en burgerschap aan Campus Comenius (Brussel) en educatief medewerker Inclusie aan het Universitair Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking, is een eerbetoon aan het engagement om het Belgisch koloniaal verleden te belichten op een manier die het mogelijk maakt om in de klas de effecten van dit verleden aan te vechten. Bedankt Christina voor jouw onmiskenbare expertise over dit onderwerp en jouw dagelijkse inzet voor cultuur-sensitief onderwijs.
Bij Teach for Belgium zijn we ervan overtuigd dat meer zelfkennis en beter begrip van onze eigen positie binnen de samenleving ervoor zorgt dat leerkrachten de rijke culturele diversiteit in hun klassen meer naar waarde schatten en benutten als leermomenten. Ons programma zet hier dan ook zo veel mogelijk op in en onze organisatie blijft zich ervoor inzetten om alle onderwijsprofessionals en -actoren rond dit thema te sensibiliseren.
Meer weten over ons programma ? Klik hier : lesgeven via Teach For Belgium.
Geïnteresseerd in professionaliseringstrajecten voor jouw school, scholengroep of netwerk ? Neem contact op : info@teachforbelgium.be
