Kan de wetenschap ons onderwijs redden?
Nu Vlaanderen meer dan ooit tekortschiet in wiskunde en STEM-vaardigheden, wordt de roep om onderwijshervormingen meer en meer te koppelen aan wetenschappelijk onderbouwde inzichten steeds luider. Minister Demir wijst op de noodzaak van wetenschap als basissteen, de integratie van wetenschap en evidence-based onderwijs zou de reddingsboei voor het Belgisch schoolsysteem kunnen zijn.
Voor Teach for Belgium is dit niets nieuws. De vzw heeft de afgelopen tien jaar aanzienlijke expertise opgebouwd inzake effectief lesgeven, specifiek binnen de grootstedelijke context. De praktijken en inzichten die we verspreiden zijn gestoeld op een evidence-informed aanpak waarbij het combineren van praktijkkennis met kennis uit onderzoek om het handelen in de praktijk te verbeteren centraal staat. Sinds ruim drie jaar zetten we daarnaast meer en meer in op het implementeren van die beste praktijken in het onderwijsveld in samenwerking met een grote verscheidenheid aan onderwijsactoren (scholen, scholengroepen, pedagogische begeleidingsdiensten, lerarenopleidingen enz.).
In dit kader zetten we tijdens schooljaar 2024-2025 in samenwerking met Leerpunt en de Egied van Broeckhovenschool in Molenbeek een implementatietraject op rond het versterken van het pedagogisch-didactisch handelen van leerkrachten secundair onderwijs. Het doel: verhogen van effectieve leertijd en leerrendement van leerlingen met een sociaaleconomisch kwetsbare achtergrond, en tegelijkertijd een sterk, warm en positief schoolklimaat creëren.
De succesformule van dit project? Enerzijds de kennis en ervaring van Teach for Belgium, anderzijds de grote motivatie van de startende school in kwestie om een gemeenschappelijke leercultuur op te bouwen en het beste uit de leerlingen te halen.
Nu het project ten einde loopt, sommen we 3 essentiële inzichten voor je op.
INZICHT 1: De whole-school aanpak werkt
Duurzame verankering in de praktijk realiseren werkt alleen wanneer je aan de slag gaat met een volledig schoolteam én dat team zelf ook versterkt in hun professionele ontwikkeling. Met name in socio-economisch kwetsbare buurten.
Voor het Leerpuntprofessionaliseringstraject nam het volledige schoolteam van de Egied Van Broeckhovenschool in Molenbeek deel, enerzijds voor training effectieve onderwijstechnieken voor startende leerkrachten[1], anderzijds voor train-the-trainersessies voor mentor-leerkrachten[2].
Het doel was het collectief professionaliseren van het schoolteam, om zo doeltreffender te werk te gaan op de klasvloer en een maximaal leerrendement voor de leerlingen te kunnen waarborgen. Hoge verwachtingen stellen en het hanteren van een gemeenschappelijke taal zijn hier cruciaal. Door kwalitatief en effectief onderwijs te bieden vanuit een evidence-informed aanpak kunnen leerkrachten op de klasvloer een wezenlijk verschil maken in het creëren van leerkansen voor hun leerlingen. De onderwijstechnieken bleken hier een zeer effectieve tool om gericht te werken aan concrete verbeteringen.
In de praktijk zag dit er zo uit:
- We gingen samen met het volledige schoolteam intensief aan de slag om de eigen werking te versterken met onderwijstechnieken die de effectieve leertijd verhogen, vanuit een evidence-informed aanpak.
- Daarenboven zorgden we voor een duurzame verankering van kennis, competenties en inzichten via een train-the-trainer aanpak voor een beperkter deel van het team en de pedagogische begeleidingsdienst. De mentoren werden hierbij gevormd in hun gespreksvaardigheden, zowel via specifieke trainingssessies als op de klasvloer.
STARTENDE LEERKRACHTEN:
3 trainingssessies doorheen het schooljaar
3 klasobservaties + debrief
AANVANGSBEGELEIDERS:
1,5 dag training + jobshadowing door Teach for Belgium-mentoren
co-facilitatie voor een debrief + feedback op debrief.
Geduren het professionaliseringstraject stonden betrokkenheid en samenwerking centraal.
De motivatie en betrokkenheid vanuit de aanvangsbegeleiders om de starters te ondersteunen en hen te begeleiden in hun ontwikkeling was een sleutelelement. De openheid en het vertrouwen die de school en de trainers aan de dag legden maakten het verschil.
” Een waardevol aspect van het proces is dat het gesprekken op gang brengt in de lerarenkamer. Hierdoor ontstaan verbindingen tussen ervaren en startende leerkrachten, wat de dynamiek binnen het team versterkt.”
INZICHT 2: Een efficiënt traject past zich gaandeweg aan aan de noden en de beschikbare data
De trainingen van Teach for Belgium zijn flexibel en passen zich aan aan de noden van de teams. Zo werd de sessie over de onderwijstechniek “warm and strict”, speciaal ontwikkeld nadat de directie aangaf dat klasmanagement bij moeilijk gedrag een grote uitdaging was voor het team.
Bij de mentortrainingen lag de focus op observatie- en feedbackvaardigheden. Mentoren leerden gericht observeren en op een gestructureerde manier feedback geven aan starters. Deze gesprekken werden ondersteund door coaching, waarbij de Teach for Belgium-trainers het proces modelleerden en differentiëerden op basis van het ervaringsniveau van de mentor. Zo ontstond een aanpak op maat die zowel de mentor als de starter sterker maakt. Gedurende het jaar waren er drie observatierondes, met telkens een debriefingmoment om te reflecteren op wat er goed ging en wat beter kan.
Opnieuw is samenwerking een belangrijke factor: het hele team, inclusief de directie, stond volledig achter het project. Wat tijdens de trainingen behandeld werd, werd actief teruggekoppeld naar de schoolcultuur, zodat alles aansloot bij de praktijk.
INZICHT 3: Wetenschappelijk onderbouwd onderwijs boekt resultaat
Teach for Belgium heeft meer dan 10 jaar ervaring met het trainen en ondersteunen van (startende) leerkrachten die aan de slag zijn in contexten met veel sociaaleconomisch kwetsbare leerlingenpopulaties. Hierbij staat een evidence-informed manier van werken al sinds 2013 centraal. We vertrekken daarbij sterk vanuit de praktijknoden van de leerkrachten en combineren inhouden en methodieken met een wetenschappelijke basis met de praktijkervaringen van de leerkrachten om hun professionele ontwikkeling te versterken. We meten hierbij continu wat de meest effectieve praktijken zijn en sturen ons aanbod aan training en ondersteuning bij op basis van analyse van deze data. Daarnaast wordt er maximaal ingezet op self-awareness. Hoe meer onderwijsprofessionals zichzelf leren kennen, hoe bewuster ze keuzes durven maken in hun onderwijspraktijk en professionele en persoonlijke ontwikkeling.
Gebruikte methodes:
1/ Bij het ontwerpen van de aanpak werd gebruik gemaakt van internationale en nationale bronnen zoals de leidraden van Leerpunt, EEF en NRO gelinkt aan het verhogen van de effectieve leertijd (gedragsinterventies, sociaal-emotioneel leren, directe instructie, metacognitie, feedback geven, etc.). De geselecteerde inzichten sluiten ook aan bij de inzichten in het boek Teach like a Champion van Doug Lemov, dat een centrale plaats inneemt in de werking van Teach for Belgium. Deze literatuur biedt overdraagbare en observeerbare technieke die onderbouwd zijn door wetenschappelijk onderzoek naar effectieve lespraktijken.
De leerkrachten werden systematisch uitgenodigd om hun praktijkervaringen te analyseren en hun inzichten onderling uit te wisselen, wat het leerproces verdiepte en het eigenaarschap versterkte. Daarnaast, werden de lessen van de startende leerkrachten geobserveerd door de mentoren uit het train-the-trainer-traject. Deze observaties werden gevolgd door coaching- en reflectiegesprekken, waarbij de onderwijstechnieken en het didactisch handelen van de leerkrachten constructief werden besproken.
2/ De professionalisering werd tevens vormgegeven volgens een aantal fundamentele pedagogische principes die Teach for Belgium hanteert bij de vorming van volwassenen:
- Ze vertrekt vanuit het sociaal-constructivisme (Vygotsky): leren gebeurt het krachtigst in interactie met anderen.
- De aanpak is gebaseerd op experiëntieel leren (Dewey, Kolb): praktijkervaring voedt reflectie, en reflectie stuurt opnieuw het handelen aan.
- Er wordt gekozen voor leren in context (Wave & Lenger): deelnemers oefenen in realistische klas- of schoolsituaties, wat het transfer naar de praktijk versterkt.
- Tot slot staat een cyclisch leerproces centraal met continue feedback en reflectie (Hattie), waardoor deelnemers zich bewust worden van hun ontwikkeling en deze zelf leren aansturen.
Uit de bevragingen blijkt dat ruim 75% van de deelnemers het professionaliseringstraject zouden aanbevelen.
“het heeft me doen groeien in mijn rol”
“ik kan meteen toepassen wat ik geleerd heb”
“de ondersteuning ervaar ik als een enorme meerwaarde”
Meer weten of een professionaliseringstraject opzetten voor jouw school, scholengroep of koepel? Neem contact met ons op via [email protected].
Lees hieronder meer over de evidence-informed aanpak van Teach for Belgium.
[1] Teaching Techniques, Doug Lemov
[2] NEST: Project NEST – Novice Educator Support and Training
