De enquête Thuis leren is hier beschikbaar in PDF-versie
De huidige lockdown maatregelen dwingen ons onderwijs om over te stappen op afstandsleren, digitalisering en zelfsturing van leerlingen. Dit roept vragen op rond de impact van deze periode op de sociale ongelijkheid in onderwijs. Wat betekent deze verandering voor de meest kwetsbare leerlingen in onze samenleving?
Op verzoek van verschillende onderwijsactoren hebben we een bevraging georganiseerd om beter zicht te krijgen op de uitdagingen waarmee deze leerlingen momenteel worden geconfronteerd.
De bevraging werd uitgevoerd tussen 25 en 30 maart 2020 bij leerlingen die school lopen in één van de partnerscholen van Teach for Belgium. Leerlingen werden bereikt via hun leerkrachten, telkens deelnemers of alumni van het Teach for Belgium programma, via hun collega-leerkrachten of via de schooldirectie.
Onze partnerscholen bevinden zich in grootstedelijke context en hebben een sociaaleconomische index tussen 1 en5 (voor de Franstalige gemeenschap) of een percentage SES-leerlingen van minstens 60% (voor de Vlaamse gemeenschap).
Meer dan 1.000 leerlingen (750 Franstalige en 250 Nederlandstalige) vulden de vragenlijst in. Deze leerlingen komen uit het algemeen, beroeps- en technisch onderwijs en de scholen waar ze les volgen, maken deel uit van verschillende onderwijskoepels.
Dit onderzoek is te kleinschalig om wetenschappelijk relevant te zijn. Desalniettemin kunnen de verzamelde gegevens waardevol zijn in de lopende discussies omtrent de impact van de huidige situatie op onze meest kwetsbare leerlingen. We delen de resultaten van onze bevraging in de hoop dat deze van nut kunnen zijn voor verschillende onderwijspartners, om hun acties of besluitvormingsprocessen te informeren. .
COMPUTERS
Vaststelling 1: 35% van de leerlingen heeft ofwel geen toegang tot een computer, ofwel minder dan 2 uur per dag.
Deze cijfers wijken af van de gegevens die werden verzameld door 14 partnerscholen (10 uit de Vlaamse gemeenschap en 4 uit de Franstalige gemeenschap; ~ 6000 studenten). Deze scholen organiseerden zelf een bevraging, waaruit bleek dat gemiddeld 10% van de leerlingen thuis geen toegang heeft tot een computer.
Deze resultaten bevestigen dan ook de noodzaak om:
1/ de meest kwetsbare leerlingen zo snel mogelijk toegang te geven tot computerapparatuur om hun leerproces voort te zetten[1].
2/ Te zorgen voor voldoende leeractiviteiten die kunnen worden uitgevoerd zonder toegang tot een computer.
FEEDBACK VAN LEERLINGEN
“We hebben 1 laptop thuis en iedereen moet erop werken”
“De meeste taken moeten met een computer gemaakt worden.”
“We beschikken over 1 laptop en 1 computer , maar we zijn met veel thuis en het is best moeilijk om allemaal aan de beurt te komen.”
SUGGESTIES
- Sommige scholen printen de nodige documenten voor de leerlingen en leveren deze af bij de leerlingen thuis.
- Heel wat leerkrachten geven les via Whatsapp of Instagram.
- Het initiatief Digital for Youth (Close the Gap & DNS) verzamelt computers van bedrijven om ze beschikbaar te stellen aan jongeren die ze nodig hebben. Meer informatie vindt u hier: Digital for Youth
Vaststelling 2: Meer dan 90% van de leerlingen beschikt over een mobiele telefoon met voldoende internettoegang.
Het gebruik van een smartphone kan een alternatief zijn voor sommige lesactiviteiten, maar is niet bevorderlijk voor de concentratie van de leerling.
FEEDBACK VAN LEERLINGEN
“Ik werk op mijn smartphone omdat het makkelijker is, maar ik ben afgeleid door mijn meldingen. »
“Helaas gaat mijn wifi heel vaak af, ik heb niet veel internet op mijn telefoon en veel oefeningen kan ik niet met de telefoon doen. »
“Ik ben afgeleid door de smartphone met alle nieuwe dingen waar ik nieuwsgierig naar ben en de nieuwe video’s waarin ik geïnteresseerd ben.”
SUGGESTIES
- Gebruik toepassingen die beschikbaar zijn op de smartphone (Kahoot, Duolingo…)
- Ga op zoek naar niet-digitale ideeën. In de Facebook groep Leren zonder computer delen leerkrachten en onderwijspartners tips en suggesties voor niet-digitaal onderwijs.
ZELFSTANDIG WERKEN
Vaststelling 3: 78% van de leerlingen geeft aan zich minder dan 4 uur per dag te kunnen concentreren (met of zonder computer)
Het dagelijks ritme van leerlingen is veranderd. Er wordt van hen veel zelfstandigheid, zelfdiscipline en zelfsturing verwacht. Voor velen van hen is dit een zware, nieuwe opdracht.
Het begeleiden van leerlingen, vooral van degenen die met gecompliceerde gezinssituaties te maken hebben, is van essentieel belang om te kunnen blijven leren. Deze ondersteuning kan bijvoorbeeld worden geboden in het structuren van hun dag en het stellen van prioriteiten binnen hun takenpakket.
Aan de andere kant lijkt deze situatie voor sommige leerlingen geschikter dan de traditionele ‘school’-modus. Het kan interessant zijn om samen met hun leerkrachten te bekijken hoe ze in de toekomst kunnen worden aangemoedigd om meer zelfstandig in de klas te werken.
FEEDBACK VAN LEERLINGEN
“Mijn broertjes en zusjes maken heel veel lawaai als ze willen spelen.”
“We zijn met 7 thuis en ik moet altijd van alles doen en meehelpen. Als ik iets wil bijleren is er teveel geluid “
“Omdat we thuis met veel zijn”
“Als ik bezig ben met een wiskunde taak begin ik te denken aan dat ik nog chemie moet studeren, mijn fysica taak of andere taken en toetsen.”
“Op school had ik het al moeilijk met concentreren. Thuis is dat veel moeilijker. Zelfstandig werken is vermoeiend.”
SUGGESTIES
- Peer-learning: identificeer leerlingen die bijzonder goed zijn in het organiseren van zichzelf en breng ze in contact met leerlingen die zich moeilijker kunnen concentreren.
- Stel de studenten voor om kleine oefeningen te doen zoals meditatie, mindfulness, met behulp van tekenen, muziek,… Twee Teach for Belgium leerkrachten lanceerden bijvoorbeeld zo’n initiatief: Yoga for kids van Hynd en het project Audace van Nina.
- Stel een “virtuele boekentas” ter beschikking om leerlingen meer structuur te geven (sjabloon weekplanning, to-do’s voor devolgende dag, deadlines, sjabloon inrichting werkplek thuis …).
Vaststelling 4: Bijna 5% van de leerlingen geeft aan dat ze niemand in hun omgeving hebben om hen te helpen.
In deze periode van onzekerheid is het essentieel dat er een persoonlijke band blijft bestaan tussen leerkrachten en leerlingen, zodat niemand achterblijft. De ondersteuning vanuit de school en ondersteunende diensten zoals het CLB wat betreft de opvolging van leerlingen in moeilijke thuissituaties blijft essentieel en moet worden aangemoedigd.
Andere leerlingen steunen vooral op hun familie, klasgenoten en leerkrachten.
- Familie: 60% van onze leerlingen kunnen rekenen op de hulp van hun familie om hen te helpen bij het leren (ouders, broer/zus, neven en nichten…).
- Klasgenoten: 57% van de leerlingen doet een beroep op hun klasgenoten om het leren te vergemakkelijken.
- Leerkrachten: 43% van de leerlingen vindt dat ze op de hulp van hun leerkrachten kunnen rekenen.
FEEDBACK VAN LEERLINGEN
“Mijn beide ouders werken en komen laat thuis.”
“Ik heb niet de juiste apparatuur om te werken, mijn telefoon is kapot en thuis moet ik altijd de mensen in mijn huis helpen. »
“Ik heb niemand om me te helpen, ik probeer het zelf uit te zoeken. »
SUGGESTIES
- Het stimuleren van peer-ondersteuning tussen leerlingen onderling door het creëren van virtuele ruimtes om bv. emoties te ventileren en uit te wisselen rond thuis leren.
- Geïsoleerde leerlingen in contact brengen met organisaties die bijles geven en/of hulp bieden aan jongeren in moeilijke situaties.
Vaststelling 5: leerlingen uiten gemengde gevoelens over de situatie waar ze mee te maken hebben. Verveling komt op de eerste plaats (35%).
De top vijf emoties die worden genoemd zijn:
- Verveling
- Gestresseerd
- Gelukkig
- Gedemotiveerd
- Stabiel
FEEDBACK VAN LEERLINGEN
“Het is mooi weer en je mag niet naar buiten. Daar word je depressief van. De meeste onder ons hebben ook thuis problemen waardoor het een zwaardere druk wordt.”
“Ik weet niet wat ik moet doen, ik zit in de knoop”
« ik zit meestal thuis in mijn kamer alleen aan een pc, dat is heel saai, ik begrijp de meeste opdrachten niet en ik kan de antwoord moeilijk op dat moment krijgen want ik moet eerst de mail typen en dan door sturen en dan nog wachten op het antwoord, kan best lang duren »
“Ik ben echt bang voor COVID-19. Gaat het ooit stoppen? Gaan we leven als vroeger?”
“Gestresseerd omdat mijn mama technisch werkloos is en zij ook stress heeft nu en somber omdat ik mijn vrienden mis, en niet naar mijn voetbaltrainingen en matchen kan gaan”
“Ik huil elke nacht door veel stress, maar na dat ik gehuild heb, voel ik me een stuk beter.”
SUGGESTIES
- Organiseer virtuele gespreksruimtes voor studenten om hun emoties te uiten
- Deel met leerlingen de mogelijkheden van hulp die er voor hen bestaan.
BETROKKENHEID LEERKRACHTEN
Vaststelling 6: 80% van de leerlingen ontvangt werk van de meeste leerkrachten.
Leerlingen staan altijd in contact met hun leerkrachten en ontvangen schoolwerk van de meeste van hen. Dit is een positief resultaat, omdat het laat zien dat de leerkrachten erin slagen zich aan te passen aan de situatie en contact te houden met hun leerlingen.
Als de situatie na de paasvakantie voortduurt, zijn er enkele zaken die voor verbetering vatbaar zijn:
1/ Verbeteren van de afstemming tussen de verschillende leerkrachten mbt dezelfde klas
2/ Stel leeractiviteiten voor die een combinatie zijn van schriftelijke, maar ook mondelinge uitleg en de mogelijkheid voor de student om “live” vragen te stellen.
FEEDBACK VAN LEERLINGEN
“We krijgen van elke leerkracht bijna 2 taken per week en als we dan +-8 leerkrachten hebben dat de taken doorsturen dan hebben we al snel 16 taken en dat zorgt voor heel veel stress.”
SUGGESTIES
- De klastitularis een rol geven als leercoördinator voor de leerlingen in zijn/haar klas.
- Zorg voor pedagogische teams en hulpmiddelen die de samenwerking vergemakkelijken (bijv. Smartschool, Slack of Trello)
Vaststelling 7: Meer dan een dozijn verschillende tools worden door de leerkrachten gebruikt om met hun leerlingen te communiceren.
Dit zijn de top 5 meest gebruikte digitale platformen in de Vlaamse gemeenschap
- Smartschool
- Google Classroom
FEEDBACK VAN LEERLINGEN
“Het is erg moeilijk om een ritme te vinden, leerkrachten geven taken op maar uitleg hierbij is erg beperkt. Ze sturen taken via verschillende wegen, in de agenda, via mail, via “taken”. Het is dus heel erg moeilijk om overzicht te houden.”
SUGGESTIES
- Definieer op schoolniveau welke kanalen en digitale platformen de leerkrachten best gebruiken, om een overload voor leerlingen te vermijden.
- Help de leerlingen om alle informatie op één plaats te centraliseren (bv. in een smartschool, in een papieren agenda/planner, of op een Trello-bord)
Hartelijk dank aan iedereen die heeft deelgenomen aan deze bevraging!
Dank aan de leerlingen, maar ook aan de schoolteams die hun best doen om ondanks ongekende omstandigheden te blijven leren en lesgeven.
[1] Aangezien deze kleine informele bevraging “online” werd verstuurd en ingevuld, kunnen we er redelijkerwijze van uitgaan dat de werkelijke cijfers hoger liggen.
