Onze samenleving wordt steeds diverser. Ongeveer één derde van de Belgische bevolking
heeft een buitenlandse achtergrond. In steden zoals Brussel en Antwerpen is dit
respectievelijk zelfs 75% en 54%². Toch wordt het aantal leerkrachten vandaag in
Vlaanderen met een migratieachtergrond geschat op amper 5%. Van deze groep is het grote
merendeel vooral afkomstig uit onze buurlanden, zoals Nederland of Frankrijk. Het
lerarenkorps is dus geen representatieve weerspiegeling van de samenleving van vandaag.
Hoe komt het nu dat er zo weinig leraren van een etnische minderheidsgroep in het lerarenberoep terecht komen?
Tijdens de schoolloopbaan
De cijfers voor vroegtijdig schoolverlaten of spijbelen liggen hoger bij leerlingen van etnische minderheidsgroepen in vergelijking met hun autochtone leeftijdsgenoten. Bij hun
studiekeuze worden leerlingen van etnische minderheidsgroepen ook vaker doorverwezen
naar BSO,TSO of BUSO. De achterstand die hierdoor wordt opgelopen en doorverwezen
worden naar studierichtingen die onvoldoende voorbereiden op de lerarenopleiding zouden
al een eerste verklaring kunnen vormen voor waarom er weinig leerkrachten van een andere etnische achtergrond lesgeven.
De lerarenopleiding
De studenten die dan uiteindelijk toch voor de lerarenopleiding kiezen, stappen vaak nog
over naar andere richtingen. Ze hebben bijvoorbeeld het gevoel dat ze zich extra moeten
bewijzen, de omgeving weerspiegelt hun eigen cultuur of ervaringen niet en ze mogen vaak
geen religieuze tekens dragen op school. Een kwaliteitsvolle lerarenopleiding die studenten
voldoende voorbereid op het lesgeven is van groot belang, aangezien er een grotere kans is
dat beginnende leraren stoppen met lesgeven, wanneer ze niet goed voorbereid zijn op de
job.
Uitdagingen op de werkvloer
Eenmaal afgestudeerd, zijn er nog obstakels die het voor leerkrachten van een andere etnische achtergrond moeilijk kunnen maken. Zo zijn ze vaak het slachtoffer van discriminatie en stereotypering op school. Daarnaast voelen ze zich vaak ook verplicht om andere rollen, dan het lesgeven, op zich te nemen om studenten van etnische minderheden
te ondersteunen. Zo worden ze bijvoorbeeld vaak ingezet als bemiddelaar. Deze extra
werklast kan ook maken dat leerkrachten, die eigenlijk gewoon willen lesgeven, afhaken. Bovenstaande verklaringen zijn echter niet exhaustief, mogelijks zijn er nog andere redenen
die een obstakel tot het lerarenberoep vormen.
Waarom willen we een meer divers lerarenteam?
Meer diversiteit binnen het lerarenteam heeft positieve effecten voor zowel leerlingen die uit een etnische minderheidsgroep komen als voor leerlingen die tot de etnische meerderheidsgroep behoren. Voor alle leerlingen is het voordelig om in het lerarenkorps een weerspiegeling te zien van onze gekleurde maatschappij. Daarnaast zorgt het les krijgen van leerkrachten van verschillende achtergronden ervoor dat leerlingen minder impliciete
negatieve attitudes hebben ten opzichte van minderheidsgroepen. Tot slot hebben
leerkrachten uit de etnische minderheidsgroep vaak een hoger multicultureel bewustzijn, wat gerelateerd is aan een betere klassfeer. Voor leerlingen die uit een etnische minderheidsgroep komen, zijn er nog meer factoren die een positieve invloed hebben. Het
gemiddeld hogere culturele bewustzijn van de leerkrachten uit een minderheidsgroep zorgt
ervoor dat zij vaak een rol kunnen spelen als “culturele vertalers”, waarbij ze de taal en de
cultuur van de leerlingen erkennen en tegelijkertijd leerlingen kunnen helpen bij het
integreren in de mainstream cultuur. Ten tweede kunnen zij een rolmodel zijn met wie
leerlingen zich kunnen identificeren en naar kunnen opkijken. Ten slotte hebben
leerkrachten met een verschillende achtergrond vaak hogere verwachtingen ten opzichte
van leerlingen uit een minderheidsgroep dan leerkrachten uit de meerderheidsgroep. Hoge
verwachtingen zijn belangrijk omdat ze sterk gerelateerd zijn aan hogere prestaties.
Wat denken leerlingen hier zelf over?
Het is opvallend hoe weinig onderzoek er tot nu toe gedaan is naar de ervaringen van
leerlingen omtrent dit onderwerp. Onderzoek dat wel al gedaan werd, beschrijft dat
leerlingen over het algemeen positief staan ten opzichte van het les krijgen van leerkrachten
van diverse etnische achtergronden.
Om een stem te kunnen geven aan leerlingen in het Belgische secundair onderwijs, deden
we een korte enquête om te peilen naar hun ervaringen. Van de leerlingen die de vragenlijst
beantwoordden, gaf de overgrote meerderheid aan dat ze graag meer diversiteit zouden
zien in het lerarenteam en schreven ze dat ze meer diversiteit leuk of interessant zouden
vinden. Redenen die door leerlingen werden aangehaald zijn: de mogelijkheid om eigen
denkbeelden en die van klasgenoten te verruimen, inzicht te krijgen in andere culturen en
talen, en meer begrip te krijgen voor elkaar. Tegelijkertijd vermeldden veel leerlingen dat het
voor hen niet echt uitmaakt of hun leerkrachten al dan niet van een etnische
minderheidsgroep komen, het belangrijkste is dat ze goed kunnen lesgeven. Tot slot viel het
op dat ook enkele leerlingen het hoofddoekenverbod noemden als drempel voor
leerkrachten om met het beroep te starten.
Over het algemeen concluderen we dat het van belang is om in te zetten op een meer divers
lerarenteam en dat leerlingen hier zeker voor openstaan. Verder vragen naar de ervaringen
en visies van leerlingen hierover zou enerzijds mensen van verschillende achtergronden
mogelijks kunnen overtuigen om in het beroep te stappen. Anderzijds kan het misschien ook
directies overtuigen om meer leerkrachten van verschillende achtergronden aan te nemen.
